2- بالاترین مقام دستگاه‌های اجرایی کیست و چه ارتباطی با رئیس دستگاه دارد؟
در بند ج ماده 29 قانون خدمات مدیریت کشوری سطوح عمودی مدیریتی در دستگاه‌های اجرایی شمرده شده است که «... با احتساب بالا‌‌ترین مقام اجرایی در هر واحد سازمانی، به قرار ذیل تعیین می‌گردد: - وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی: حداکثر در (4) سطح. - واحدهای استانی: حداکثر (3) سطح. - واحدهای شهرستانی، مناطق و نواحی هم‌‌تراز: حداکثر (2) سطح. - سایر واحدهای تقسیمات کشوری: (1) سطح» لذا بر اساس این ماده تعریف مدیر و تعداد آن در دستگاه‌ها قابل استخراج است ولی بالاترین مقام اجرایی در هر دستگاه کیست که شمارش سطوح مدیریتی از آن آغاز می گردد؟
به طور حتم در وزارتخانه‌ها؛ وزیر و در موسسات دولتی؛‌ رئیس، بالاترین مقام اجرایی خواهد بود. ولی در شرکت‌ها مدیرعامل است.
علی قره داغلی - 7 دی 97

3- در شرکت‌های دولتی بالاترین مقام اجرایی کیست؟
بر اساس ماده 107 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت (مصوب 1347) «شرکت سهامی به وسیله هیأت مدیره‌ای که از بین صاحبان سهام انتخاب شده ... اداره خواهد شد» و بر اساس ماده 108 همان «مدیران شرکت توسط مجمع عمومی مؤسس و مجمع عمومی عادی انتخاب می‌شوند» که این مدیران شرکت دارای کلیه اختیارات لازم برای اداره امور شرکت می‌باشند مشروط بر آنکه تصمیمات و اقدامات آن‌ها در حدود موضوع شرکت باشد. جز درباره موضوعاتی که به موجب مقررات قانون تجارت اخذ تصمیم و اقدام درباره آن‌ها در صلاحیت خاص مجامع عمومی باشد (ماده 118 لایحه) این «هیأت مدیره باید اقلاً یک نفر شخص حقیقی را به مدیریت عامل شرکت برگزیند و حدود اختیارات و مدت تصدی و حق‌الزحمه او را‌ تعیین کند» (ماده 124 لایحه) و «مدیرعامل شرکت در حدود اختیاراتی که توسط هیأت مدیره به او تفویض شده است نماینده شرکت محسوب و از طرف شرکت حق امضاء دارد» لذا «تصمیمات شخص حقوقی بوسیله مقاماتی که به موجب قانون یا اساسنامه صلاحیت اتخاذ تصمیم دارند گرفته می‌شود» (ماده 589 قانون تجارت مصوب 1311) بنابراین «کلیه اعمال و اقدامات مدیران و مدیرعامل شرکت در مقابل اشخاص ثالث نافذ و معتبر است و نمی‌توان به عذر عدم اجرای تشریفات ‌مربوط به طرز انتخاب آن‌ها اعمال و اقدامات آنان را غیرمعتبر دانست.» (ماده 135 لایحه)
اما باید توجه داشت که در شرکت‌های دولتی براساس ماده ۷ آیین‌نامه تشکیل مجامع عمومی و شوراهای عالی شرکت‌های دولتی (مصوب 1382) باید «پیشنهاد انتخاب اعضای هیأت مدیره و مدیرعامل یا اعضای هیأت عامل کلیه شرکت‌های مشمول این آیین‌نامه، به انضمام خلاصه‌ای از سوابق تجربی و تحصیلی و عملکرد آنان به همراه دعوتنامه برای تشکیل جلسه مربوط برای اعضای مجمع عمومی یا شورای عالی ارسال شود و با تشکیل جلسه مجمع عمومی یا شورای عالی نسبت به انتخاب آنان اتخاذ تصمیم شود».
لذا با توجه به تمام مطالب ارایه شده باید گفت این هیأت مدیره است که بالاترین مقام شرکت‌ها محسوب می‌گردد ولی با تعیین محدوده اختیارات و تفویض به شخصی واحد با نام مدیرعامل، وی را نماینده شرکت برای امضاء اسناد و اوراق شناسایی می‌نمایند که در مقابل اشخاص ثالث معتبر و نافذ است. لذا وی به عنوان بالاترین مقام اجرایی شرکت شناخته می‌شود.
یک شرکت تحت هدایت و رهبری اعضای هیأت مدیره‌اش اداره می‌شود، سپس از هیأت مدیره به مدیرعامل و از مدیرعامل به مدیران ارشد به منظور مدیریت و سازماندهی کارهای روزانه شرکت انتقال می‌یابد. به این ترتیب هیأت مدیره به نمایندگی از سوی سهامداران شرکت، کار نظارت و کنترل انجام می‌دهند. مهم‌ترین عملکرد هیأت مدیره تصمیم‌گیری برای انتخاب و ارزیابی مدیرعاملی است که واجد شرایط و شایسته بوده و از لحاظ اخلاقی مورد تأیید اعضا باشد.
نکته حایز اهمیت این است که در شرکت‌های دولتی انتخاب مدیرعامل نیز با تصویب مجمع عمومی انجام می‌شود که قدرت هیأت مدیره را در اداره شرکت کاهش می‌دهد. بنابراین در شرکت‌های دولتی مدیرعامل و هیأت مدیره در یک سطح قرار داشته و به استناد بند ج ماده 29 قانون خدمات مدیریت کشوری سطوح عمودی مدیریتی از جمع هیأت مدیره به علاوه مدیرعامل شروع شده و حداکثر تا 4 سطح ادامه خواهد داشت.
علی قره داغلی - 7 دی 97

4- بالاترین مقام اجرایی دستگاه با بالاترین مقام دستگاه اجرایی چه تفاوتی دارد؟
در مواد زیادی از قوانین به بالاترین مقام دستگاه اجرایی و در مواد متعدد دیگری به بالاترین مقام اجرایی دستگاه اشاره شده است. که در ظاهر نشان از تفاوت این دو دارد اما باید گفت در سطح وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی این دو تفاوت آن چنانی با یکدیگر ندارند ولی در سطح شرکت‌های دولتی و نهادهایی که هیات عامل یا شورای مدیریت دارند بالاترین مقام اجرایی شخص منفردی است با نام مدیرعامل، دبیر، مسئول یا ... ولی بالاترین مقام دستگاه اجرایی همان هیات مدیره یا هیات عامل یا شورا است.
علی قره داغلی - 7 دی 97

5- رئیس در شرکت‌های دولتی کیست؟ بالاترین مقام دستگاه (هیأت مدیره) یا بالاترین مقام اجرایی (مدیرعامل)؟
برای پاسخ به این سوال باید دید وظیفه رییس چیست. بزرگترین وظیفه و مسئولیت رئیس بر اساس ماده 53 قانون محاسبات عمومی کشور (مصوب 1366) «اختیار و مسؤولیت تشخیص و انجام تعهد و تسجیل و حواله» است و مسؤولیت تأمین اعتبار و تطبیق پرداخت با قوانین و مقررات بر عهده ذی‌حسابی می‌باشد که «زیر نظر رییس دستگاه اجرایی وظایف خود را انجام می‌دهد» (تبصره 1 ماده 31)
شاهد این مدعا مکاتبه رییس نظام فنی و اجرایی سازمان برنامه و بودجه کشور به شماره 1027881 مورخ: 23/11/1395 است که اعلام داشته «منظور از بالاترین مقام دستگاه اجرایی ... بالاترین مقام دستگاه کارفرما است که مسئولیت‌های مقرر در قانون مدیریت خدمات کشوری و مسئولیت‌های مقرر در قانون محاسبات عمومی (نظیر: تشخیص،‌ ... تعهد، تسجیل، حواله و پرداخت موضوع ماده 53 قانون محاسبات عمومی کشور) را برعهده داشته و موافقت‌نامه اعتبار طرح را امضاء کرده باشد.»
لذا بر اساس مواد قانون تجارت چون اداره شرکت برعهده هیات مدیره می‌باشد به صورت پیش فرض رئیس شرکت همان هیات مدیره خواهد بود لیکن با تصویب همین هیات که می‌تواند حدود اختیارات و مسئولیت مدیرعامل را برای انجام قسمتی از وظایف قانونی تعیین کند قابلیت تفویض بخشی از امور و البته نه تمام آن به وی به عنوان رییس وجود خواهد داشت. مثلاً امضای موافقت‌نامه اعتبار طرح.
علی قره داغلی- 7 دی 1397