بر اساس بند به ب ماده 3 قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی مصوب 15/2/1398 «تمام دستگاههای صدر موضوع ماده (2) این قانون در ارجاع کار (موضوع ماده (5) این قانون)، به دستگاههای مشمول قانون برگزاری مناقصات افزوده میشوند» و در ماده 2 آن بیان شده است: «کلیه وزارتخانهها، سازمانها، مؤسسات، شرکتهای دولتی یا وابسته به دولت موضوع ماده (4) قانون محاسبات عمومی کشور مصوب 1/6/1366 با اصلاحات و الحاقات بعدی آن، بانکها، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی موضوع ماده (5) قانون مذکور و شرکتهای تابعه آنها، بنیادها، نهادهای انقلاب اسلامی، شرکتها، مؤسسات و نهادهای موضوع ماده (6) قانون اجرای سیاستهای کلی اصل چهل و چهارم (44) قانون اساسی مصوب 25/3/1387 با اصلاحات و الحاقات بعدی و شرکتهای تابعه آنها و همچنین کلیه سازمانها، شرکتها، مؤسسات، دستگاهها و واحدهایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است از قبیل شرکتهای تابعه وزارت نفت در امور نفت، گاز، پتروشیمی و پالایش و پخش، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، سازمان هواپیمایی کشوری، سازمان بنادر و دریانوردی، سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، شرکت ملی فولاد اعم از اینکه قانون خاص خود را داشته باشند و یا از قوانین و مقررات عام تبعیت کنند و اشخاص حقوقی وابسته به آنها، ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، قرارگاههای سازندگی، سازمانهای مناطق ویژه اقتصادی با مدیریت بخش عمومی، هیأت امنای صرفهجویی ارزی در معالجه بیماران و دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی و نهادها و شرکتهای تابعه و وابسته آنها، اعم از اینکه از امکانات دولتی، وجوه عمومی و یا از درآمدهای خود و یا از تسهیلات، اعتبارات و تضامین ارزی و ریالی استفاده میکنند، صرفنظر از فعالیت در سرزمین اصلی یا مناطق ویژه اقتصادی...» مشمول قانون هستند. لذا با نگاهی به هر کدام از گروههای ذکر شده سعی در شناخت دستگاههای مشمول جدید خواهیم نمود. البته این قانون 15 روز پس از انتشار در روزنامه رسمی اجرایی خواهد شد.
شرکت دولتی مطابق ماده 4 قانون محاسبات، عبارت است از: «واحد سازمانی مشخصی است که با اجازه قانون به صورت شرکت ایجاد شود و یا به حکم قانون و یا دادگاه صالح ملی شده و یا مصادره شده و به عنوان شرکت دولتی شناخته شده باشد و بیش از پنجاه درصد سرمایه آن متعلق به دولت باشد» و همچنین «هر شرکت تجاری که از طریق سرمایهگذاری شرکتهای دولتی ایجاد شود، مادام که بیش از پنجاه درصد سهام آن متعلق به شرکتهای دولتی است، شرکت دولتی تلقی میشود» ولی «شرکتهایی که از طریق مضاربه و مزارعه و امثال اینها به منظور به کار انداختن سپردههای اشخاص نزد بانکها و مؤسسات اعتباری و شرکتهای بیمه ایجاد شده یا میشوند ... شرکت دولتی شناخته نمیشوند».
موسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی نیز مطابق ماده 5 آن «واحدهای سازمانی مشخصی هستند که با اجازه قانون به منظور انجام وظایف و خدماتی که جنبه عمومی دارد، تشکیل شده و یا میشود» ولی باید «فهرست این قبیل مؤسسات و نهادها با توجه به قوانین و مقررات مربوط از طرف دولت پیشنهاد و به تصویب مجلس شورای اسلامی....» برسد که عبارتند از:
1- شهرداریها و شرکتهای تابعه آنان مادام که بیش از 50 درصد سهام و سرمایه آنان متعلق به شهرداریها باشد.
2- بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی.
3- هلال احمر.
4- کمیته امداد امام.
5- بنیاد شهید انقلاب اسلامی.
6- بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
7- کمیته ملی المپیک ایران.
8- بنیاد 15 خرداد.
9- سازمان تبلیغات اسلامی.
10- سازمان تأمین اجتماعی.
11- فدراسیونهای ورزشی آماتوری جمهوری اسلامی ایران.
12- مؤسسههای جهاد نصر، جهاد استقلال و جهاد توسعه زیر نظر جهاد سازندگی.
13. شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی
14. کتابخانه حضرت آیتا... مرعشی نجفی (قم)
15. جهاد دانشگاهی
16.بنیاد امور بیماریهای خاص
17. سازمان دانشآموزی جمهوری اسلامی ایران
18. دهیاریهای خودکفا
19. هیأت امنای صرفهجویی ارزی در معالجه بیماران
20. بنیاد فرهنگی و هنری رودکی
21. کتابخانههای عمومی کشور (نظیر کتابخانه ملی، کتابخانههای آستان قدس رضوی (ع)، حضرت معصومه سلاما... علیها، حضرت عبدالعظیم (ع)، احمدبن موسی (ع)، کتابخانه مجلس شورای اسلامی و...)
22. سازمان بورس و اوراق بهادار
23. صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر
24. صندوق تأمین خسارتهای بدنی
25. سازمان تعاونی مصرف کادر نیروهای مسلح (اتکا)
26. کمیته ملی پارالمپیک جمهوری اسلامی ایران
27-صندوق «نوآوری و شکوفایی»
28-صندوق «کارآفرینی امید»
تعدادی نیز بر اساس قوانین متعدد در حکم نهاد عمومی غیر دولتی هستند و عبارتند از:
1- صندوق توسعه ملی (جزء 6 بند د ماده 16 قانون احکام توسعه مصوب 10/11/1395)
2- پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی (ماده 2 اساسنامه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی مصوب جلسه 733 مورخ 3/2/1392 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
3- صندوق ضمانت سپردهها (بند الف ماده 95 قانون برنامه پنجم)
4- اشخاص حقوقی که تمام و یا قسمتی از اعتبارات آنها از محل منابع بودجه عمومی تأمین میشود و شکل حقوقی آنها منطبق با تعاریف مذکور در مواد (2)، (3)، (4) و (5) قانون محاسبات عمومی کشور نیست، در مصرف اعتبارات مذکور از لحاظ اجرای مقررات قانون یاد شده در حکم مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی به شمار میآیند. (ماده 40 قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (2) مصوب 4/12/1393)
5-بنیاد بینالمللی علوم وحیانی اسراء (ماده 2 اساسنامه بنیاد مصوب جلسه 739 مورخ 28/8/92 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
6- صندوق ملی محیط زیست (ماده 2 اساسنامه صندوق ملی محیط زیست مصوب 18/8/93 هیات وزیران)
7- مؤسسات و شرکتهایی که اکثریت مطلق سهام آنها متعلق به مؤسسات عمومی و عامالمنفعه نظیر موقوفات، صندوقهای بیمهای و بازنشستگی و مؤسسات خیریه عمومی (شق 2 تبصره 1 بند د ماده 16 قانون احکام دائمی توسعه کشور مصوب 10/11/1395)
8- حوزههای علمیه در حکم نهاد عمومی غیردولتی (بند ت ماده 37 قانون احکام دایمی برنامههای توسعه کشور مصوب 1395,11,10)
مؤسسات و نهادهای موضوع ماده 6 قانون سیاستهای اصل 44 نیز غیر از موارد مذکور عبارتند از:
1- نهادهای نظامی و انتظامی کشور مانند قرارگاههای سازندگی
2- سازمانها و مؤسسات خیریه کشور
3- نهادها و سازمانهای وقفی و بقاع متبرکه
4- کلیه صندوقهای بازنشستگی اعم از کشوری و لشکری، نظیر صندوقهای بازنشستگی وابسته به دستگاههای اجرائی و وابسته به دستگاههایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر یا تصریح نام است
5- نهادهای انقلاب اسلامی و کلیه شرکتهای تابعه و وابسته آنها مانند ستاد اجرایی فرمان امام (ره)
شرکتهای مستلزم ذکر یا تصریح نام هم اعم از اینکه قانون خاص خود را داشته باشند و یا از قوانین و مقررات عام تبعیت کنند و اشخاص حقوقی وابسته به آنها عبارتند از:
1-شرکتهای تابعه وزارت نفت در امور نفت، گاز، پتروشیمی و پالایش و پخش (ماده 2 قانون حداکثر)
1-1-شرکت ملی نفت ایران و شرکتهای تابعه و وابسته به آن (ماده 57 قانون اساسنامه شرکت ملی نفت ایران مصوب 17/3/1356 و ماده 86 قانون سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی)
1-2- شرکت ملی گاز ایران (بند ب ماده 5 قانون اساسنامه شرکت ملی نفت ایران و بند «ن» ماده 25 اساسنامه شرکت ملی گاز ایران مصوب 25/8/1356)
1-3-شرکت ملی صنایع پتروشیمی (بند ب ماده 5 قانون اساسنامه شرکت ملی نفت ایران و بند «س» ماده 25 اساسنامه شرکت ملی صنایع پتروشیمی مصوب 21/8/1356)
1-4-شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران (بند ب ماده 5 قانون اساسنامه شرکت ملی نفت ایران و ماده 24 اساسنامه شرکت مصوب 1366)
1-5-شرکت ملی حفاری ایران (بند ب ماده 5 قانون اساسنامه شرکت ملی نفت ایران و ماده 23 اساسنامه شرکت مصوب 1358)
1-6-شرکت کالا (نفت) (بند ب ماده 5 قانون اساسنامه شرکت ملی نفت ایران و ماده 23 اساسنامه شرکت مصوب 1361)
1-7-شرکت مهندسی و توسعه نفت (بند ب ماده 5 قانون اساسنامه شرکت ملی نفت ایران و ماده 23 اساسنامه شرکت مصوب 1359)
1-8-شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران (بند ب ماده 5 قانون اساسنامه شرکت ملی نفت ایران و ماده 23 اساسنامه شرکت مصوب 1370)
1-9-شرکت بازرگانی فرآوردههای ویژه نفتی (بند ب ماده 5 قانون اساسنامه شرکت ملی نفت ایران و ماده 23 اساسنامه شرکت مصوب 1377)
1-10-شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران (بند ب ماده 5 قانون اساسنامه شرکت ملی نفت ایران و ماده 23 اساسنامه شرکت مصوب 1370)
2-سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و شرکتهای تابعه آن (ماده 2 قانون تأسیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران مصوب 26/4/1346 و ماده 86 قانون سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی)
3- سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران و شرکتهای تابعه آن (ماده 6 قانون تمرکز امور صنعت و معدن و تشکیل وزارت صنایع و معادن مصوب 6/10/1379 و ماده 2 قانون تأسیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و ماده 86 قانون سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی)
3-1-شرکت ملی صنایع مس ایران (ماده 3 قانون تشکیل شرکت سهامی معادن مس سرچشمه کرمان مصوب 28/12/1350 و ماده 2 قانون تأسیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران)
4- سازمان هواپیمایی کشوری
5-شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (ماده 8 قانون تأسیس شرکت هواپیمایی ملی ایران و مقررات بهرهبرداری هوایی کشوری مصوب 14/4/1345)
6- شرکت فرودگاهها و ناوبری هوایی ایران (مادرتخصصی و شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی «ره»)
7-سازمان بنادر و دریانوردی و شرکتهای تابعه آن (ماده 1 قانون اختیارات مالی و استخدامی سازمان بنادر و کشتیرانی و تشکیل گارد بنادر و گمرکات مصوب 19/4/1348)
8-سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (مواد 3 و 7 قانون تشکیل سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران مصوب 29/3/1350 و ماده 2 قانون حداکثر 1398)
9-سازمان تأمین اجتماعی (تبصره 3 ماده واحده قانون اصلاح برخی از مواد قانون اصلاح مقررات بازنشستگی و وظیفه قانون استخدام کشوری مصوب 24/5/1380)
10- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (بند د ماده 10 قانون پولی و بانکی کشور مصوب 18/4/1351)
11-بانک ملی ایران (ماده 1 قانون اساسنامه بانک ملی ایران مصوب 19/12/1346)
12-وزارت جهاد کشاورزی و دستگاههای اجرایی تابعه (ماده 1 قانون مقررات مالی، اداری و استخدامی وزارت جهاد کشاورزی مصوب 25/12/1382)
13- شرکت شهرکهای کشاورزی
14-شرکت ملی فولاد ایران (ماده 1 اساسنامه شرکت ملی فولاد ایران 28/9/1358)
15- سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران (ماده 5 رفع موانع تولید)
16- سازمان توسعهای ذیربط پتروشیمی
17- شرکت صنایع الکترونیک ایران (ماده 3 قانون تشکیل شرکت صنایع الکترونیک ایران مصوب 24/11/1352
18- سازمان انرژی اتمی ایران (ماده 123 قانون برنامه سوم توسعه مصوب 17/1/79 تنفیذ شده در ماده 154 برنامه چهارم)
19-شرکت سرمایهگذاریهای خارجی ایران (ماده واحده قانون تشکیل شرکت سرمایهگذاریهای خارجی ایران مصوب 30/10/1371)
20-بیمه مرکزی ایران (ماده 4 قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمهگری مصوب 30/3/1350)
21-شرکت سهامی بیمه ایران (ماده 4 قانون اداره امور شرکتهای بیمه مصوب 13/9/1367)
22-صندوق ضمانت صادرات ایران (ماده 2 قانون چگونگی اداره صندوق ضمانت صادرات ایران مصوب 15/7/1375)
23-سازمان بازنشستگی کشوری (تبصره 3 ماده واحده قانون اصلاح برخی از مواد قانون اصلاح مقررات بازنشستگی و وظیفه قانون استخدام کشوری مصوب 24/5/1380)
24-صندوقهای بازنشستگی و وظیفه نیروهای مسلح (تبصره 3 ماده واحده قانون اصلاح برخی از مواد قانون اصلاح مقررات بازنشستگی و وظیفه قانون استخدام کشوری مصوب 24/5/1380)
25-سایر صندوقهای بازنشستگی و وظیفه (تبصره 3 ماده واحده قانون اصلاح برخی از مواد قانون اصلاح مقررات بازنشستگی و وظیفه قانون استخدام کشوری مصوب 24/5/1380)
26-سازمان بیمه خدمات درمانی کشور (ماده واحده قانون اصلاح ماده (5) قانون بیمه همگانی خدمات درمانی کشور مصوب 7/8/1374)
27-سازمان بیمه سلامت کشور (ماده 3 اساسنامه مصوب 1390)
28-سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (ماده 1 اساسنامه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی تنفیذ شده توسط مقام رهبری مورخ 10/4/1374)
29-سازمان بازرسی و نظارت بر قیمت و توزیع کالا و خدمات (تبصره ماده 1 آییننامه اجرایی سازمان بازرسی و نظارت بر قیمت و توزیع کالا و خدمات مصوب 1/8/1373)
30-مؤسسات مطالعات و پژوهشهای بازرگانی (تبصره 3 ماده 13 لایحه قانونی تشکیل مراکز تهیه و توزیع کالا مصوب 20/2/1359)
31 -سازمان توسعه تجارت ایران (ماده 2 لایحه قانونی تشکیل مراکز تهیه و توزیع کالا مصوب 20/2/1359)
32-مراکز تهیه و توزیع کالا (ماده 3 لایحه قانونی تشکیل مراکز تهیه و توزیع کالا مصوب 20/2/1359)
33-سازمان تعاون مصرف شهر و روستا (ماده واحد قانون چگونگی اداره سازمان تعاون مصرف شهر و روستا مصوب 12/12/1375)
34-سازمان صنایع دفاع (ماده 3 اساسنامه سازمان صنایع دفاع ملی 5/3/1361)
35-سازمان صنایع هوافضای نیروهای مسلح (ماده 2 قانون تشکیل سازمان صنایع هوافضای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مصوب 1/9/1384)
36-مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی (ماده 3 اساسنامه مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی مصوب 8/10/1370)
37-مناطق آزاد تجاری صنعتی (ماده 5 قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری- صنعتی جمهوری اسلامی ایران مصوب 7/6/1372)
38-سازمانهای مناطق ویژه اقتصادی با مدیریت بخش عمومی (ماده 2 قانون حداکثر)
39-سازمان خصوصیسازی (ماده 1 اساسنامه آن مصوب 2/12/1388)
40- دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی و نهادها و شرکتهای تابعه و وابسته آنها
لذا دستگاهها و شرکتهای فوق اعم از اینکه از امکانات دولتی، وجوه عمومی و یا از درآمدهای خود و یا از تسهیلات، اعتبارات و تضامین ارزی و ریالی استفاده کنند، صرفنظر از فعالیت در سرزمین اصلی یا مناطق ویژه اقتصادی مشمول قانون برگزاری مناقصات شدهاند.
امید است با این گسترش دامنه شمول قانون برگزاری مناقصات، شاهد ایجاد وحدت رویه در اجرای قانون برگزاری مناقصات بین دستگاهها و جلوگیری از فساد و رانت از حیث تفاوت برخورد با مناقصهگران باشیم.
در اینجا از تمامی کارشناسان و متخصصین، تقاضا میشود چنانچه اطلاعات بیشتری در خصوص موارد مذکور دارند، با اعلام به اینجانب در تکمیل لیستهای فوق همکاری فرمایند.
با احترام- علی قرهداغلی- 22 خرداد 1398