با توجه به حکم صریح ماده 79 قانون محاسبات عمومی کشور سال 1366، معاملات دستگاه‌های اجرایی خصوصاً خرید، باید از طریق مناقصه انجام شود مگر مواردی خاص که این موارد با تصویب قانون برگزاری مناقصات در سال 1383 طی ماده 29 آن محدود شد.
یکی از این موارد مطابق بند الف این ماده خرید اموال منقول، خدمات و حقوقی است که منحصر به فرد (انحصاری) بوده و دارای انواع مشابه نباشد. بنابراین اگر خدمات و محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان دارای مشابه نبود و منحصر به فرد باشد به صورت اتوماتیک می‌توان از آن‌ها بدون برگزاری مناقصه خرید انجام داد اما این کار فقط با تشخیص و احراز بالا‌ترین مقام دستگاه اجرایی یا نماینده وی و با تهیه گزارش توجیهی مستند امکان‌پذیر است.
اما در مواردی که این خدمات و محصولات منحصر به فرد نباشد، به نظر دیگر نمی‌توان از چنین امکان قانونی بهره برد، ولی باید توجه داشت که:
1- براساس تبصره 1 الحاقی به ماده 2 آیین‌نامه خرید خدمات مشاوره که در سال 1396 به تصویب رسیده است؛ «... تأییدیه شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان که از سوی کارگروه موضوع ماده (٣) آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات موضوع تصویب‌نامه شماره ١4١60٢/ت465١٣هـ مورخ ٢١/٨/١٣٩١ صادر می‌شود به منزله گواهینامه صلاحیت برای ارجاع کار پژوهشی تلقی می‌گردند» و
2- بر اساس تبصره 2 همین ماده «شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان صرفاً مجاز به انجام پژوهش‌های کاربردی و توسعه‌ای برای تولید دانش فنی یا توسعه کالاها و خدمات دانش‌بنیان در زمینه تخصصی تأیید شده از سوی کارگروه فوق هستند و سقف مبلغ قراردادهای پژوهشی سالیانه آن‌‌ها حداکثر تا میزان دو برابر درآمد ناشی از کالاها و خدمات دانش‌بنیان مندرج در اظهارنامه مالیاتی سال گذشته آن‌‌ها معتبر خواهد بود. دستگاه‌های مشمول موظفند فعالیت‌های پژوهشی این تبصره را در سامانه سمات ثبت کنند. وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری گزارش‌های مربوط را بررسی و در صورت لزوم لغو صلاحیت انجام فعالیت‌های پژوهشی و یا توصیه‌های لازم را به کارگروه و دستگاه مربوط اعلام می‌کند تا اقدام مقتضی انجام گیرد. کلیه دستگاه‌ها ملزم به رعایت تصمیمات اعلامی هستند.» و
3- بر اساس بند د ماده 1 دستورالعمل بند «خ» ماده «4» آیین‌نامه تضمین معاملات دولتی به شماره: 1049909 مورخ: 2/12/1395 کالاها و خدمات دانش‌بنیان: «مجموعه کالاها و خدماتی که براساس تصویب‌نامه شماره 116959/ت52253هـ مورخ 5/4/1394 هیأت محترم وزیران بوده و ویژگی‌های 1-در طبقه فن‌آوری‌های بالا و متوسط باشد، 2- عمده ارزش افزوده آن ناشی از دانش فنی و نوآوری فن‌آورانه باشد و 3- تولید آن دارای پیچیدگی فنی بوده و نیازمند تحقیق و توسعه مداوم باشد، را داشته باشد» شناخته شده است.
بنابراین در صورت جمع بودن شرایط فوق، می‌توان با شرکت‌های دانش‌بنیان به صورت خرید خدمات مشاوره یعنی پژوهشی مستند به بند هـ ماده 29 که خود نیز از موارد مستثنی از برگزاری مناقصه می‌باشد، خرید را انجام داد.
نمونه بارز این مورد را می‌توان شرکت‌های دانش‌بنیانی دانست که در خصوص تعمیرات ماشین‌آلات با تکنولوژی بالا، اقدام به سرمایه‌گذاری نموده و به دستگاه‌های اجرایی خدمات ارایه می‌نمایند.
علی قره‌داغلی- 26 شهریور 1398